مقاله ارزش ادبی نهج البلاغه

موضوع : مقاله ارزش ادبی نهج البلاغه

توضیح : این فایل به صورت ورد و آماده چاپ می باشد

ارزش ادبی نهج البلاغه
اين مجموعه نفيس و زيبا به نام " نهج البلاغه " كه اكنون در دست ما است و روزگار از كهنه كردن آن ناتوان است و گذشت زمان و ظهور افكار و انديشه‏های نوتر و روشن‏تر مرتبا بر ارزش آن افزوده است ، منتخبی از "  خطابه‏ها " و " دعاها " و " وصايا " و " نامه‏ها " و " جمله‏های‏ كوتاه " مولای متقيان علی ( ع ) است كه بوسيله سيد شريف بزرگوار " رضی‏  " رضوان الله عليه در حدود هزار سال پيش گردآوری شده است . آنچه ترديد ناپذير است اينست كه علی ( ع ) چون مرد سخن بوده است ،
خطابه‏های فراوان انشاء كرده ، و همچنين به تناسبهای مختلف جمله‏های‏ حكيمانه كوتاه فراوان از او شنيده شده است ، همچنانكه نامه‏های فراوان‏ مخصوصا در زمان خلافت نوشته است ، و مردم مسلمان علاقه و عنايت خاصی به‏ حفظ و ضبط آنها داشته‏اند . " مسعودی " كه تقريبا صد سال پيش از سيد رضی می‏زيسته است( اواخر قرن سوم و اوايل قرن چهارم هجری ) در جلد دوم مروج الذهب تحت عنوان "
فی ذكر لمع من كلامه و اخباره و زهده " می‏گويد : " آنچه مردم از خطابه‏های علی در مقامات مختلف حفظ كرده‏اند ( 1 ) بالغ بر چهارصد و هشتاد و اندی می‏شود ، علی ( ع ) آن خطابه‏ها را بالبديهه‏ و بدون يادداشت و پيشنويس انشاء می‏كرد ، و مردم هم الفاظ آنرا می‏گرفتند و هم عملا از آن بهره‏مند می‏شدند " .
گواهی دانشمند خبير و متتبعی مانند مسعودی می‏رساند كه خطابه‏های علی چه‏ قدر فراوان بوده است ، در نهج البلاغه تنها 239 قسمت به نام خطبه نقل‏ شده است ، در صورتيكه مسعودی چهارصد و هشتاد و اندی آمار می‏دهد و به‏ علاوه اهتمام و شيفتگی طبقات مختلف را بر حفظ و ضبط سخنان مولی می‏رساند
سيد رضی و نهج البلاغه
سيد رضی شخصا شيفته سخنان علی ( ع ) بوده است ، او مردی اديب و شاعر و سخن شناس بود ، ثعالبی كه معاصر وی بوده درباره‏اش گفته است : " او امروز شگفت‏ترين مردم عصر و شريفترين سادات عراق است و گذشته‏ از اصالت نسب و حسب به ادب روشن و فضل كامل آراسته شده است . . . او از همه شعرای آل ابی الب برتر است با اينكه آل ابی طالب شاعر برجسته فراوان دارند ، اگر بگويم در همه قريش‏ شاعری به اين پايه نرسيده است دور از صواب نگفته‏ام " ( 1 ) . سيد رضی به خاطر همين شيفتگی كه به ادب عموما و به كلمات علی ( ع ) خصوصا ، داشته است بيشتر از زاويه فصاحت و بلاغت و ادب به سخنان مولی‏ می‏نگريسته است ، و به همين جهت در انتخاب آنها اين خصوصيت را در نظر گرفته است ، يعنی آن قسمت‏ها بيشتر نظرش را جلب می‏كرده است كه از جنبه بلاغت برجستگی خاص داشته است ، و از اين رو نام مجموعه منتخب‏ خويش را " نهج البلاغه " نهاده است ، و به همين جهت نيز اهميتی به‏ ذكر ماخذ و مدارك نداده است ، فقط در موارد معدودی به تناسب خاصی نام‏ كتابی را می‏برد كه آن خطبه يا نامه در آنجا آمده است .
در يك مجموعه تاريخی و يا حديثی در درجه اول بايد سند و مدرك مشخص‏ باشد وگرنه اعتبار ندارد ، ولی ارزش يك اثر ادبی در لطف و زيبايی و حلاوت و شيوائی آن است . در عين حال نمی‏توان گفت كه سيد رضی از ارزش‏ تاريخی و ساير ارزشهای اين اثر شريف غافل و تنها متوجه ارزش ادبی آن‏ بوده است .
خوشبختانه در عهدها و عصرهای متاخرتر افراد ديگری در پی گرد آوری اسناد و مدارك نهج البلاغه برآمده‏اند ، و شايد از همه مشروحتر و جامعتر كتابی است به نام  نهج‏ السعاده فی مستدرك نهج البلاغه " كه در حال حاضر بوسيله يكی از فضلای‏ متتبع و ارزشمند شيعه عراق به نام محمد باقر محمودی در حال تكوين است ، در اين كتاب ذی قيمت مجموعه سخنان علی ( ع ) اعم از خطب ، اوامر ، كتب و رسائل ، وصايا ، ادعيه ، كلمات قصار جمع آوری شده است اين كتاب‏ شامل نهج البلاغه فعلی و قسمت‏های علاوه‏ای است كه سيد رضی آنها را انتخاب‏ نكرده و يا در اختيارش نبوده است و ظاهرا جز قسمتی از كلمات قصار ، مدارك و ماخذ همه بدست آمده است . تاكنون چهار جلد از اين كتاب چاپ‏ و منتشر شده است .
اين نكته نيز ناگفته نماند كه كار گردآوری مجموعه‏ای از سخنان علی ( ع ) منحصر به سيد رضی نبوده است ، افراد ديگری نيز كتابهايی با نام‏های‏ مختلف در اين زمينه تاليف كرده‏اند . معروف ترين آنها " غرر و درر آمدی " است كه محقق جمال الدين خوانساری آن را به فارسی شرح كرده است‏ و اخيرا به همت فاضل متتبع عاليقدر
فهرست  مطالب
ارزش ادبی نهج البلاغه      1
سيد رضی و نهج البلاغه       2
تاثير و نفوذ         6
 شاهكارها    14
ارزش مطالعه در آثار و آيات     14
مقايسه و داوری     15
نهج البلاغه و انديشه‏های كلامی    17